آموزش با ویدیو

نیاز بشر به آموزش همیشه وجود داشته است. نمی توان مبدا خاصی برای این نیاز تعریف کرد. از ابتدای خلفت بشر به دنبال یادگیری بوده است و همیشه عده ای پیدا می شدند که به دیگران آموزش دهند. چگونگی شکار، تهیه ی غذا، روشن کردن آتش و … از اولین آموزش هایی بودند که انسان اولیه دریافت کرد تا بتواند در این کره ی خاکی زندگی کند. آموزش های اولیه درباره ی همین نکات ساده و پیش پا افتاده بودند. کم کم موارد آموزشی تخصصی تر شد. به دنبال این تخصصی تر شدن و رشد جوامع بشری، نیاز بود تا ابزارهای آموزشی هم تخصصی تر بشوند. این نکته باعث شد تا ابزارهای متعددی برای آموزش به کار گرفته شوند. یکی از این ابزارهای آموزشی، ویدیوهای آموزشی است. ما در این نوشته سعی داریم اطلاعاتی درباره ی ویدیوهای آموزشی به شما بدهیم تا بتوانید در جهت نیاز خود از آن استفاده کنید.

تعریف

برای پاسخ به این سوال بهتر است ابتدا ویدیو را تعریف کنیم. شاید برایتان جالب باشد اگر بدانید برای کلمه ویدیو در فرهنگ فارسی معین تعریف ارائه شده است. در فرهنگ فارسی معین در مدخل ویدیو اینچنین نوشته شده است:« دستگاه ضبط مغناطیسی تصویر و صدا و پخش و نمایش آن از طریق تلویزیون»

https://en.m.wikipedia.org/wiki/Video

این تعریف برای روزگار خود تعریفی جامع و کامل بوده است اما در حال حاضر خیلی کامل نیست. شاید در گذشته ویدیو منحصرا به تلویزیون مربوط می شد اما امروزه شرایط عوض شده است. حقیقت این است که تلویزیون تنها یکی از ده ها بستر پخش ویدیوست اما تمام آن نیست. در حال حاضر و در دنیای مدرن ویدیو در بسترهای مختلف مثل کامپیوتر و فضای مجازی هم پخش می شود و کاربردهای گوناگونی دارد. ویدیوها می توانند موضوعات مختلفی داشته باشند. ویدیوها می توانند تنها برای اطلاع رسانی اخبار به کار بروند یا به شکل گزارشی از یک روستای قدیمی در یک کشور آسیای شرقی مورد استفاده قرار بگیرند. ویدیوها می توانند یک بازی فوتبال را نشان دهند. از طریق ویدیوها می توان مسابقه های صوتی و تصویری برگزار کرد. بچه ها با ویدیوها می توانند کارتون و برنامه کودک تماشا کنند. ویدیو ها در دنیای مدرن، قابلیت های متعددی دارند.

یکی از قابلیت هایی که امروزه مورد توجه همه قرار گرفته است و به طور ویژه ای مورد بحث قرار می گیرد، ویدیو های آموزشی است. ویدیوهای آموزشی در واقع فیلم و ویدیوهایی هستند که توسط فرد یا افرادی در جهت آموزش دادن به سایرین تهیه شده است و امروزه مورد استفاده ی بسیاری از مردم قرار می گیرد. ویدیوهای آموزشی موضاعات مختلفی را شامل می شوند. آموزش در حوزه ی ادبیات، حساب، تاریخ، پزشکی، جغرافیا، برنامه های مختلف و … تنها چند مثال از انواع موضاعات آموزشی این ویدیوهاست.

تاریخچه

ویدیوهای آموزشی به طور کلی زیر مجموعه ی رسانه های آموزشی هستند. وقتی آموزش های سنتی در بین جوامع مختلف کمرنگ تر شد، رسانه های آموزشی جایگزین آن ها شدند. آمریکا در این حوزه پیشتاز بود. رسانه های آموزشی در آمریکا از ابتدای قرن 20 مورد استفاده قرار می گرفتند. در این بین نوع خاصی از آموزش به وجود آمد که به آموزش بصری شهرت داشتند. این آموزش ها از سال 1908 روی کار آمدند.

در حدود سال های 1914_1923 جنبشی بین مردم شکل گرفت و استفاده از فیلم های آموزشی زیاد شد. موسسات مختلف در جهت ارائه خدمات خود، ویدیوهای آموزشی ضبظ و پخش می کردند. استقبال مردم از این ویدیوها بی نظیر بود. نکته ای که در این باره مهم است بدانید، این است که ویدیوهای آموزشی از ابتدا به این شکل که امروزه در اختیار ما قرار دارد، در دسترس نبوده است. این ویدیوهای آموزشی در ابتدا حتی صدا هم نداشتند و مخاطبان فقط فیلم های صامت را در اختیار داشتند.

رفته رفته ویدیوهای آموزشی پیشرفته تر شدند. در سال های 1920_1930 ویدیوهای آموزشی تحول اساسی پیدا کردند. عنصر صدا به این ویدیوها اضافه شد و فهم مطالب را آسان تر کرد. علاقه به این ویدیوها به حدی زیاد بود که دولت آمریکا تصمیم گرفت وارد عرصه ی جدیدی بشود. آن ها ویدیوهای آموزشی را در بستر برنامه های تلویزیونی ارائه می دادند. استفاده از پخش های تلویزیونی باعث شد تا این آموزش ها در اختیار همگان قرار بگیرد و این نکته تاثیر فراوانی بر پیشرفت این صنعت تازه نفس داشت. تکنولوژی هیچ وقت ثابت نمی ماند. بر طبق این اصل، تلویزیون جای خود را به کامپیوتر داد و ویدیوهای آموزشی در بستر کامپیوتر و فضای اینترنت رشد کردند.

گسترش ویدیوهای آموزشی

امروزه برای همه این امکان وجود دارد که خودشان ویدیوهای آموزشی درست کنند یا از ویدیوهای آموزشی دیگران استفاده کنند. اگر بخواهیم باهم صادق باشیم این ویدیوها چنان در دل مردم جای گرفته است که دیگر فضای آموزشی را بدون آن ها نمی توان تصور کرد. ویدیوهای آموزشی امروزه سهم زیادی از انتقال مباحث را بر عهده دارند و یکی از محبوب ترین ابزارهای آموزشی به شمار می روند.

مزیت های استفاده از ویدیوهای آموزشی

استفاده از ویدیوهای آموزشی فایده های زیادی دارد. بی دلیل نیست که افراد زیادی جذب این نوع آموزش شده اند. در این نوشته به صورت مختصر به بخشی از این ویژگی ها اشاره می کنیم:

دسترسی آسان

صرفه جویی در وقت و هزینه

انتقال هیجان و احساسات از روی فیلم و صدای موجود در ویدیو

قابلیت تکرار چند باره برای فهم بهتر

تثبیت بهتر دروس در ذهن و افزایش یادگیری

ایجاد حس علاقه مندی به دروس و…

انواع ویدیوهای آموزشی

ویدیوهای آموزشی انواع مختلفی دارد و می توان آن ها را از منظرهای گوناگون دسته بندی کرد. یکی از ساده ترین نوع دسته بندی ها به شرح زیر است:

ویدیوهای کوچک

ویدیوهای کوچک یا میکرو ویدیوها در واقع ویدیوهایی هستند که در مدت زمان محدودی بر روی یک موضوع خاص تمرکز می کنند و به آموزش آن می پردازند. این ویدیوهای کوتاه در دنیای ماشینی و صنعتی امروز خیلی کاربرد دارد. حتما شما هم این ویدیوهای آموزشی را در فضای مجازی به خصوص در اینستاگرام دیده اید. ویدیوی زیر یکی از هزاران ویدیوی آموزشی است که در فضای مجازی پر مخاطب بوده است.

نکته ای که باید به آن توجه کنید این است که این ویدیوها می توانند تکه هایی از یک ویدیوی بلند باشند. ممکن است شما بخواهید یک مفهوم را در قالب یک ویدیو ارائه دهید. اگر همان مفهوم را به جای یک ویدیوی 20 دقیقه ای در قالب 10 ویدیوی دو دقیقه ای ارائه دهید، اثر بخشی بیشتری برای مخاطب امروز دارد. مردم امروزه گرفتاری ها و مشغولیت های زیادی دارند. ممکن است فرصت تماشای ویدیوی آموزشی 20 دقیقه ای را نداشته باشند؛ اما می توانند در طول روز، وقت خود را برای دیدن چند ویدیوی دو دقیقه ای در زمان های مختلف خالی کنند.

ویدیوهای بلند

(Long video) یا ویدیوهای بلند، نوع دیگری از ویدیوهای آموزشی هستند.

آموزش در این ویدیوها زمان طولانی تری دارد و ممکن است تا چندین ساعت هم طول بکشد. نکته ی دیگری که حائز اهمیت است، این است که ممکن است این ویدیوها به طور همزمان چند موضوع مختلف را دنبال کنند. به علت طولانی بودن این نوع ویدیوهای آموزشی امکان ساختن فیلم های آموزشی با وجود سناریو هم وجود دارد.

ساخت این ویدیوهای آموزشی نسبت به ویدیوهای کوچک، زمان بر است و هزینه های زیادی دارد. این نوع ویدیوها معمولا توسط افرادی استفاده می شود که به طور تخصصی به دنبال آموزش می گردند. آن ها در واقع این ویدیوهای بلند آموزشی را کلاس درسی تصور می کنند که ارزش وقت گذاشتن را دارد. این ویدیوها باید در نهایت دقت و جذابیت تهیه شود، زیرا ممکن است به سبب طولانی بودن آن ها، مخاطب خسته شود و ویدیوها را به صورت نصفه رها کند. افرادی که در صدد ساختن این نوع ویدیوهای آموزشی هستند معمولا از مشاوران حاذق مشورت می گیرند و با نظارت آن ها شروع به ساختن ویدیوها می کنند.

ویژگی های یک ویدیوی آموزشی خوب

برای اینکه یک ویدیوی آموزشی خوب داشته باشیم لازم است به نکات خاصی توجه کنیم. این نکات به صورت خلاصه در این نوشته بیان می شود.

انتخاب موضوعی برای تدریس و جمع آوری اطلاعات

انتخاب موضوع و جمع آوری اطلاعات در واقع اولین قدم در این جاده ی بی انتها است. اگر قصد دارید یک ویدیوی خوب داشته باشید باید از اول بدانید که این ویدیو چه چیزی را می خواهد آموزش دهد. ویدیوهایی که بدون هدف ساخته می شوند همیشه شکست می خورند. بنابراین انتخاب موضوع یک بحث مهم به حساب می آید. مرحله ی بعد که در واقع ادامه ی همان انتخاب موضوع است، مربوط به جمع آوری اطلاعات می شود. بعد از انتخاب موضوع باید حتما به جمع آوری اطلاعات بپردازید زیرا در غیر این صورت ممکن است آموزش ناقص بماند و نتوانید به خوبی مفهوم انتخابی خود را به مخاطب آموزش دهید.

انتخاب جامعه هدف

برای ساخت یک ویدیو باید از قبل، جامعه هدف داشته باشید. این کار به شما کمک می کند که متوجه شوید در چه سطحی باید کار کنید. برای مثال ممکن است بخواهید یک مبحث پزشکی را به کودکان آموزش دهید. استفاده از اصطلاحات و تعبیرات مخصوص رشته ی پزشکی در این جامعه ی هدف به اندازه ی کافی کارآمد نیست و فایده‌ی خاصی ندارد. وقتی می دانید که چه گروه سنی ای از ویدیوی شما استفاده می کنند، راحت تر می توانید درباره ی انتخاب نوع ارائه ی مطلب تصمیم بگیرید.

انتخاب نوع ارائه

باید از ابتدا انتخاب کنید که در چه قالبی می خواهید کار کنید. تصمیم دارید یک ویدیوی کوچک داشته باشید یا می خواهید یک ویدیوی طولانی ضبط کنید. بر اساس اندازه ی ویدیو باید مطالب کاربردی جمع آوری کنید. شما باید انتخاب کنید که ویدیوی دلخواهتان چه سبکی دارد. آیا می خواهید صرفا از تصاویر صامت استفاده کنید؟ نریشن را ترجیح می دهید؟ می خواهید ویدیوی آموزشی تان در قالب یک فیلم واقعی ضبط شود و بازیگر داشته باشد؟ دوست دارید از انیمیشن استفاده کنید؟ این سوالات تنها بخشی از صدها سوالی است که قبل از شروع کار باید جوابشان را پیدا کنید.

تولید

این بخش یکی از مهمترین قسمت های کار است. کیفیت تولید شما قطعا بر یادگیری مخاطبان اثر می گذارد. در این راه از کسانی استفاده کنید که در کار مهارت کافی را داشته باشند. اگر بنا دارید متنی را بخوانید از فردی که صدای خوبی دارد، درخواست کنید تا این کار را برایتان انجام دهد. حتی الامکان از دوربین های خوب برای ضبط استفاده کنید. تدوین کارتان را به دست متخصص این کار بدهید. کسی مباحث آموزشی را مطرح کند که فن بیان قوی داشته باشد. علاوه بر آن خود مدرس باید تسلط کامل بر روی مباحث داشته باشد و بعد تدریس را شروع کند. برای اینکه بتوانید یک محتوای جذاب در اختیار مخاطب قرار دهید باید به مباحث گرافیکی نظر خاص داشته باشید. استفاده از نوع رنگ ها در ویدیو و چینش کلمات در کنار هم و … به دیده شدن ویدیوی آموزشی شما کمک شایانی می کند. در این نوشته شرایط تولید یک ویدیوی آموزشی درسی خوب توضیح داده شده است.

مخاطب ویدیوهای آموزشی چه کسانی هستند؟

همه ی افراد از ویدیوهای آموزشی استفاده می کنند. به خصوص استفاده از این ویدیوها در ایام کرونا بیشتر شده است. افراد مختلف ترجیح می دهند به جای رفتن به کلاس های حضوری، از امکانات بسترهای مجازی برای آموزش استفاده کنند. بنابراین نمی توان استفاده از این ویدیوها را منحصر به یک گروه خاص دانست. هر کس دوستدار علم آموزی و یادگیری مهارت های مختلف باشد از این ویدیوها استفاده می کند. اگر بخواهیم اندکی دقیق تر به مخاطبان ویدیوها نگاه کنیم شاید بتوان گفت که جوانان و نوجوانان بیشتر از این سبک آموزش آنلاین  استقبال می کنند. آن ها به سبب اینکه از ابتدا با تکنولوژی رشد کرده اند و همواره در معرض اطلاعات فناوری های جدید هستند خیلی راحت تر قبول می کنند تا از ویدیوهای آموزشی استفاده کنند.

دلیل دیگر استفاده شاید این باشد که این افراد نیاز دارند تا به سرعت توانایی ها و قابلیت های خود را افزایش دهند. آن ها برای ورود به بازار کار، نیازمند یادگیری علوم و فنون مختلف هستند و ویدیوهای آموزشی این امکان را برای آنان فراهم می کند. این ویدیوها با صرفه جویی در وقت و هزینه ی جوانان آن ها را به دنبال خود می کشد و مهارت های جدیدی در اختیار آنان می گذارد. جوانان تنها با یک کلیک سر کلاس درس حاضر می شوند و به علم آموزی می پردازند.

عرضه ویدیوهای آموزشی

ویدیوهای آموزشی در قالب های متعددی در اختیار مخاطبان قرار می گیرد.

سی دی و دی وی دی

موسسات و آموزشگاه ها، ویدیوهای آموزشی خود را در قالب سی دی و دی وی دی منتشر می کنند و مخاطبان به راحتی می توانند آن ها را تهیه کنند. ابتدا ویدیوها فقط در قالب سی دی به دست مخاطب می رسید اما بعدها کم کم دی وی دی های آموزشی هم روی کار آمدند. مزیت دی وی دی ها نسبت به سی دی های آموزشی این بود که حجم بیشتری داشتند. در نتیجه تعداد دی وی دی های کمتری می توانستند حجم زیادی از اطلاعات آموزشی را ذخیره کنند.

عرضه در فضای مجازی

امروزه ویدیوهای آموزشی در فضای مجازی عرضه می شود. موسسات، آموزشگاه ها، آموزگاران و … مباحث آموزشی خود را در قالب یک ویدیو تهیه می کنند و در فضای مجازی در اختیار علاقه مندان قرار می دهند. همه ی افراد می توانند از آن ها استفاده کنند. این ویدیوها بعضی اوقات به صورت رایگان در اختیار کاربران قرار می گیرد و انگیزه ی ساخت آن ها کمک به هم نوع است.

این قبیل ویدیوها در یوتیوب، اینستاگرام، آپارات و … قابل مشاهده است. شاید تصور کنید که ویدیوهای رایگان کیفیت بالایی ندارند اما باید گفت که این فرضیه اشتباه است. افرادی که ویدیو های آموزشی را عرضه می کنند ممکن است از شما هزینه ای دریافت نکنند اما با جذب مخاطب به صورت تبلیغات و راه های دیگر می توانند به پول برسند. در بعضی موارد این ویدیوها در ابتدا رایگان است اما بعد از مدتی برای استفاده از آموزش های پیشرفته تر، نیاز به پرداخت هزینه وجود دارد. بعضی از افراد هم تصمیم می گیرند که از همان اول برای ویدیوهای خود هزینه دریافت کنند.

دریافت هزینه شکل های متفاوتی دارد. بعضی از سایت ها برای مخاطب این امکان را قرار می دهند که بتواند به راحتی اشتراک بخرد و از ویدیوها به صورت نامحدود استفاده کند. این اشتراک ها می تواند هفتگی، ماهانه و سالانه باشد و افراد با توجه به نیازهای خود، آن ها را تهیه می کنند. عده ای دیگر برای هر پکیج ویدیویی قیمت تعیین می کنند و افرادی که می خواهند آن پکیج را داشته بایند، باید هزینه ی آن را بپردازند.

ساخت ویدیوی آموزشی

ممکن است بعد از خواندن این متن به فکر ساخت ویدیوهای آموزشی افتاده باشید. با توجه به شرایط خاصی که گفته شد، اگر شما هم فکر می کنید مدرس خوبی هستید، تعلل نکنید و حتما پا به این عرصه بگذارید. خوشبختانه ورود به این عرصه برای همه امکان پذیر است و شما با رعایت کردن نکات بالا خیلی زود می توانید به نتیجه برسید. نرم افزارها و امکانات زیادی برای ساخت ویدیوهای آموزشی و تدوین آن ها وجود دارد. ما در این نوشته برای افرادی که خواستار ساخت ویدیوهای آموزشی هستند، به سه مورد اشاره می کنیم.

 (Inshot) اینشات

اینشات یکی از برنامه های ویرایش ویدیو است که مورد استفاده ی کاربران قرار می گیرد. به خصوص افرادی که ویدیوهای آموزشی خود را در بستر فضای مجازی مثل اینستاگرام و یوتیوب منتشر می کنند، از این برنامه استفاده ی ویژه ای می کنند. با این برنامه می توانید اصلاحات زیادی در حوزه ی ویدیو و عکس انجام دهید. حذف، برش، سرعت بخشی، افزودن افکت و … تنها بخشی از کارهای این نرم افزار در حوزه ی ویرایش فیلم و ویدیو است. بعضی وقت ها نیاز پیدا می کنید که چند فیلم را با هم ترکیب کنید. این نرم افزار این نیاز را مرتفع می کند و این نکته یکی از قابلیت های مهم اینشات است. این نرم افزار قابلیت اشتراک گذاری این ویدیوهای آموزشی را دارد و همین نکته باعث علاقه ی کاربران به این نرم افزار شده است.

برای یادگیری استفاده از این نرم افزار از ویدیو زیر استفاده کنید.

(Viva video) ویوا ویدیو

یکی دیگر از برنامه هایی که در حوزه ی ویرایش فیلم به درد مبتدی ها می خورد، ویوا ویدیو است. این برنامه منوی ادیت کاملی دارد. تنظیم و جا به جایی کادر، اضافه کردن موسیقی، اضافه کردن متن های مختلف، اضافه کردن عکس های کوچک و … بخشی از صدها قابلیت این نرم افزار است. نکته ای که این نرم افزار را محبوب کرده است، استفاده ی آسان و ساده از آن است. منوی کاربری این نرم افزار به قدری ساده است که حتی در اولین دوره ی استفاده از آن می توانید به راحتی یک ویدیوی جذاب بسازید. ویوا ویدیو این قابلیت را دارد که از تصاویری که در اختیارش قرار می دهید یک ویدیوی خوب بسازد. این نکته برای افرادی که می خواهند ویدیوی آموزشی صامت بسازند بسیار مفید است.

این برنامه در کنار تمام خوبی های خود یک مشکل دارد و آن این است که برای ساخت ویدیوها به صورت رایگان سقف تعیین کرده است و اگر بخواهید ویدیوی طولانی تری بسازید باید هزینه پرداخت کنید.

 (After effects) افتر افکت

یکی از نرم افزارهای پرقدرت که مخصوص افراد حرفه ای است، برنامه ی افتر افکت است. این برنامه با قابلیت های عجیب و غریب خود مخاطب را شگفت می کند. احتمالا اسم این نرم افزار را در حوزه ی انیمیشن سازی به کرات شنیده اید. باید به این نکته توجه کرد که این نرم افزار فقط به این حوزه محدود نمی شود. افترافکت این قابلیت را دارد که جلوه های ویژه ی بصری به ویدیوها اضافه کند. افرادی که خواهان تولید محتوای تخصصی برای ویدیوهای آموزشی خود هستند معمولا به سراغ این نرم افزار می روند. امکان ویرایش این نرم افزار فوق العاده است و همین امر باعث شده است که افراد زیادی از این نرم افزار استفاده کنند.

حرف پایانی

در این نوشته سعی کردیم شما را با ویدیوهای آموزشی و تعریف و تاریخچه و … آشنا کنیم. امیدواریم این نوشته مورد توجه شما عزیزان قرار گیرد. اگر تصمیم دارید که در حوزه ی آموزش فعالیت داشته باشید و از طریق ویدیوهای آموزشی به تدریس بپردازید، به شما پیشنهاد می کنیم نکات گفته شده در این نوشته را مو به مو اجرا کنید و  خیالتان از نتیجه ی بی نظیر کار راحت باشد. امیدواریم