آموزش آنلاین چیست؟

ما صفر تا صد آموزش آنلاین را به شما یاد می دهیم فقط بهتر است پله پله جلو برویم. ابتدا باید در مورد آموزش  اطلاعات به دست بیاوریم. اگر کلمه ی آموزش را در فرهنگ لغت دهخدا ببینید، در واقع آموزش اسم مصدر از آموختن است و کلمه های عمل آموختن و تعلیم به عنوان معانی آن معرفی شده است. در مورد تعریف آموزش نظریه های زیاد مطرح است. فیلسوفان و متفکران زیادی از دور دنیا تعاریف متعددی از آموزش ارائه داده اند و تعاریف متفاوتی داشته اند اما به طور کلی شاید بتوان گفت آموزش همان تعلیم دادن است. در واقع راهنمایی و کمک کردن یک فرد (آموزگار یا معلم) به فرد یا افراد دیگر (دانشجو یا شاگرد) در جهت یاد دادن اصولی خاص(اعم از فرهنگ، رفتار، نکته ی درسی و…)، تعریفی ست که می تواند معنای آموزش را تا حدودی در ذهن ما جا بیندازد.

انسان نخستین، اولین معلم

حتما شما هم لقب((معلم اول)) را شنیده اید. این لقب برای ارسطو، فیلسوف یونانی، به کار می رود. اما آیا واقعا ارسطو معلم اول بوده است؟ جدا از شان و منزلت ارسطو در علم و فلسفه، اگر بخواهیم حقیقت را بگوییم، ارسطو معلم اول نبوده است.

طبق تعریفی که ارائه دادیم، معلم کسی ست که به فرد دیگری آموزش می دهد پس شاید بتوان گفت معلم اول انسان های غارنشین بوده اند. تعجب نکنید. اولین انسان هایی که به آموزش مشغول شده اند حتی خودشان هم نمی دانستند بعدها جزو اولین معلمان به حساب می آیند. این آموزش ها به صورت تجربی و در مورد سبک زندگی بوده است.

روشن کردن آتش، تهیه ی غذا، گرم کردن خود، شکار حیوانات و بسیاری از فعالیت های دیگر، توسط نخستین انسان ها به همدیگر آموزش داده شده است. شاید اگر آموزشی در کار نبود نسل بشر در مقابل حوادث و مشکلات اولیه از بین می رفت و نابود می شد. بیراه نیست اگر بگوییم همین آموزش ها زمینه ی بقا و ماندگاری نسل انسان در این کره خاکی را فراهم کرده است.

انواع آموزش

آموزش را می توان از جهت های مختلف دسته بندی کرد. یکی از این دسته بندی ها آموزش حضوری و آموزش مجازی است. تقریبا همه ی ما آموزش حضوری را تجربه کرده ایم. حضور در کلاس درس، همراهی با معلم و ارتباط چشمی با او(eye contact)، تعامل با سایر دانش آموزان و… جزو مزایای آموزش حضوری محسوب می شود. اما صبر کنید‌. این شیوه هم معایب خاص خود را دارد‌. زمان طولانی کلاس ها، رفت و آمد های دشوار، شلوغی و همهمه در کلاس و… از مهم ترین معایب این شیوه است.

آموزش مجازی و تاریخچه

در کنار این نوع آموزش، آموزش مجازی به وجود آمده است که خودش به دسته بندی های مختلف تقسیم می شود و آموزش آنلاین یکی از آن ها است. برای مطالعه ی بیشتر در این مورد می توانید به این سایت(https://en.wikipedia.org/wiki/E-learning_(theory)) سر بزنید. بهتر است ابتدا تاریخچه ی آموزش مجازی را بدانیم و کم کم به سراغ آموزش آنلاین برویم. به طور کلی آموزش مجازی ۴ دوره ی کلی را شامل می شود.

دوره اول

دوره ی اول مربوط به سال های ۱۸۵۰ تا ۱۹۶۰ است. در این دوره، آموزش مجازی به صورت مکاتبه ای بوده است. نقش صنعت پست در این دوره حائز اهمیت است. پست، آموزش های مختلف معلمان را به شاگردان و دانش آموزان تحویل می داد و بعد دوباره به صورت بالعکس تکالیف و فعالیت های مختلف افراد را به دست معلمان می رساند. تعاملی که بین شاگرد و معلم در این دوره وجود داشت خیلی محدود است و همین امر باعث شد تا افراد به فکر تغییر و جایگزینی روش های آموزش باشند.

دوره دوم

دوره ی دوم آموزش مجازی از سال ۱۹۶۰ شروع می شود و تا سال ۱۹۸۵ ادامه می یابد. در این دوره آموزش ها اندکی پیشرفته تر می شوند. آموزش های مجازی در این دوره در قالب نوارهای صوتی و ویدئویی، رادیو و تلویزیون ادامه پیدا می کنند. هرچند در این دوره هم ارتباط و تعامل بین شاگرد و معلم وجود ندارد اما همین که دانش آموز می تواند نوارها را چند باره گوش کند یا ویدئو ها را عقب و جلو ببرد، خودش یک امتیاز مثبت محسوب می شود‌‌.

بعضی از برنامه های آموزشی هم توسط رادیو و تلویزیون پخش می شد. برنامه هایی که توسط تلویزیون پخش می شد مورد استقبال ویژه ای قرار گرفت زیرا دانش آموزان در این شیوه علاوه بر صدا، تصویر هم داشتند و این به فهم بهتر دروس کمک شایانی می کرد‌. این شیوه هنوز هم در بسیاری از کشورها اجرا می شود و خیلی از افراد آموزش را از طریق تلویزیون دنبال می کنند.

دوره سوم

دوره ی سوم این آموزش ها تقریبا ده سال طول می کشد. این دوره از سال ۱۹۸۵ شروع می شود و تا سال ۱۹۹۵ ادامه پیدا می کند. در این دوره کم کم رایانه ها و شبکه های رایانه ای رواج پیدا می کنند. مزیت این دوره نسبت به دوره های قبلی تعامل های دوطرفه بین شاگرد و معلم با استفاده از ویدئو کنفرانس ها بوده است. کنفرانس ها هم به صورت صوتی بودند و هم به صورت گرافیکی. در این نوع کنفرانس ها علاوه بر صوت، شکل نوشتاری، گرافیکی و تصویری موارد آموزشی هم قابل رویت بوده است.

دوره چهارم

دوره ی بعدی و در واقع دوره ی آخر، مربوط به آموزش مجازی از نوع آنلاین (e_learning) می شود. این دوره از سال ۱۹۹۵ شروع می شود و تا زمان حال ادامه دارد. در این دوره کامپیوترهایی با پهنای باند وسیع شکل گرفته اند که امکان برقراری ارتباط کنفرانس ها را به صورت صوتی و تصویری و با کیفیت خیلی خوب در اینترنت فراهم می کنند‌. وجود چت، ارتباط های آنلاین و برخط تصویری، امکان گفت وگوی با کیفیت و… از جمله امکاناتی است که در این نسل چهارم به وجود آمده است و تقریبا همه ی مردم دنیا از آن استفاده می کنند.

کرونا و آموزش آنللاین

با همه گیری ویروس کرونا و رشد سریع آن در بین تمام کشورها، بسیاری از افراد به این نوع آموزش ها روی آوردند. اکثر مردم در این شرایط ترجیح می دهند که تا حد امکان از خانه خارج نشوند و آموزش ها را از طریق وب و اینترنت فرا بگیرند. افرادی در گذشته مخالف آموزش های آنلاین بوده اند و آموزش حضوری را ترجیح می دادند اما با توجه به شرایط خاص این دوره، تعداد افرادی که تغییر عقیده داده اند بسیار زیاد است‌. با خواندن این توضیحات مفهوم آموزش آنلاین تقریبا برای همه روشن شده است.

مزایا آموزش آنلاین برای دانش آموزان

حال باید این نکته را خاطر نشان کرد که آموزش آنلاین هم مانند سایر شیوه های آموزش مزایا و معایب خاص خود را دارد‌. در آموزش آنلاین، هزینه های تحصیل برای فراگیران علم کاهش می یابد. افراد با حداقل هزینه می توانند در کلاس ها شرکت کنند و سطح دانایی خود را ارتقا دهند. فایده ی دیگر این نوع آموزش، صرفه جویی در وقت است. وقتی فردی از آموزش آنلاین استفاده می کند دیگر لزومی ندارد تا مدت طولانی در صف اتوبوس یا تاکسی باشد. او می تواند با فنجانی چای در دست و تنها با یک کلیک به محیط آموزشی وصل شود و از امکانات استفاده کند.

آموزش آنلاین شرایطی را فراهم کرده است تا فراگیران علم و دانش در هر زمان و در هر مکان امکان استفاده از آن را داشته باشند. نکته ی دیگری که افراد را علاقه مند به این سیستم آموزشی کرده است، این است که آن ها با استفاده از آموزش آنلاین، با محدودیت ها خداحافظی می کنند. می توانند کلاس های خاصی را با یک استاد انتخاب کنند و یا در آموزش های یک مبحث دیگر با تدریس استاد محبوبشان شرکت کنند.

مزایا آموزش آنلاین برای آموزگاران

آموزش آنلاین برای آموزگاران هم خوبی های خاص خود را دارد. استادان می توانند در آموزش آنلاین پذیرای تعداد بیشتری از علم آموزان باشند. با این روش آن ها هم در وقت و هزینه صرفه جویی می کنند و خیالشان از این بابت راحت است‌. این امکان وجود دارد تا مدرس اطلاعات دانشجویان را به طور کامل داشته باشد و با ایجاد تعامل سازنده، بتواند راحت تر با آن ها ارتباط برقرار کند. از دیگر مزایای آموزش آنلاین برای مدرس این است که با استفاده از امکانات اینترنت و صفحات وب، می تواند مطالب را سریع تر و با کیفیت بهتری در اختیار دانش آموزان قرار دهد.

همچنین اگر بتواند آموزش ها را ذخیره کند، خیالش راحت است که دانش آموزان هر زمان بخواهند امکان دوره و مرور مطالب گفته شده را دارند. تمام نکته های گفته شده از جمله خوبی ها و مزیت های آموزش آنلاین است.

معایب آموزش آنلاین

حتما شما هم از پدربزرگ ها یا مادربزرگ های خود این ضرب المثل را شنیده اید که :(( گل بی خار، خداست.)) به راحتی می توان نتیجه گیری کرد که آموزش آنلاین هم در کنار تمام خوبی ها، معایبی دارد.

یکی از بزرگترین معایب این سیستم آموزشی، این است که امکان دارد آموزش شما به یکباره قطع شود. ممکن است شما در حال یادگیری یک مطلب جذاب باشید یا حتی درس را قبلا به شیوه ی آنلاین فراگرفته باشید و حالا در حال امتحان دادن و آزمودن خود هستید، متاسفانه اگر اینترنت به یکباره قطع شود یا حتی به علت حجم زیاد تقاضا دچار ترافیک خط شود، آن وقت شما نمی توانید کاری انجام دهید و باید منتظر بمانید تا شرایط درست شود. نکته ی دیگری که بسیاری از افراد را نگران کرده است، کاهش یادگیری ست. ممکن است دانش آموزان با بازیگوشی و حواسپرتی خود نتوانند درس را به طول کامل یاد بگیرند.

مسئله ی دیگری که می توان به آن اشاره کرد تکراری بودن بعضی از محتواهای آموزشی است. بعضی از افراد، محتوای آموزشی را از سایرین کپی می کنند و متاسفانه چون نظارت بر روی محتواهای آموزشی آنلاین کم است، علم آموزان را دچار مشکل می کند.

آموزش آنلاین در ایران

حال این سوال پیش می آید که در ایران این محتواهای آموزشی آنلاین را از کجا می توان به دست آورد؟ دانشگاه تهران در سال ۱۳۸۱ اولین مرکزی بود که روی آموزش الکترونیک مطالعه کرد. درمورد دانشگاه های مجازی، دانشگاه شیراز اولین دانشگاهی بود که این سبک آموزش را اجرایی کرد. کم کم دانشگاه های پیام نور هم کلاس های مجازی را شروع کردند و کم کم به آموزش آنلاین روی آوردند. امروزه در بسیاری از دانشگاه های ایران، به صورت تک درس، کلاس های آنلاین وجود دارد که دانشجویان می توانند از آن ها استفاده کنند.

همین طور که قبل تر هم اشاره شد مسئله ی کرونا، باعث شد بسیاری از محیط های آموزشی به سراغ آموزش آنلاین بروند و دانشگاه ها و مدارس های ایران هم از این قضیه مستثنی نیستند‌.

ویدئو فوق متعلق به وبسایت دانشگاه آزاد اسلامی مازندران است.

آموزش آنلاین در محیط های غیر آکادمیک

به جز این محیط های آکادمیک، کلاس ها و موسسات دیگر هم دوره های خود را تحت عنوان آموزش های آنلاین برگزار می کنند. امروزه نسل جدیدی از آموزش های آنلاین به وجود آمده است که توسط سایت های مختلف ارائه می شود. افراد در وب سایت ها و یا وبلاگ های خود به آموزش می پردازند. از جمله سایت های خوب که می توانید در جهت آموزش آنلاین به آن مراجعه کنید، سایت آموزشی نوآوری های روز( http://edu.uomi.ir)است که می تواند در حوزه های مختلف به شما اطلاعات و آموزش بدهد.

منبع آموزشی دیگر که مورد توجه همگان قرار گرفته است، سایت خارجی یوتیوب است که هر مهارتی را که فکر میکنید به آن نیاز دارید را می توانید در آن پیدا کنید و آموزشش را ببینید و مطالب مورد نیازتان را بیاموزید. البته سایت هایی نظیر آپارات در ایران هم همین کار را می کنند و کلیپ های آموزشی زیادی در دل خود جای داده اند.

به تازگی بسیاری از افراد که خواهان آموزش دادن به سایرین هستند، به سراغ اپلیکیشن های مطرح می روند. شما می توانید برای پیدا کردن آموزش های دلخواهتان به سراغ تلگرام یا اینستاگرام بروید و از آموزش هایی که در این اپلیکیشن ها وجود دارد، استفاده کنید. اپلیکیشن ها و برنامه های دیگری هم وجود دارد که امکان ارتباط به شیوه های مختلف را به شما می دهد و امکان استفاده از آن ها بسیار آسان است. برای مثال می توانید ویدئوی زیر را در این زمینه ببینید.

ویدیو فوق متعلق به وبسایت بهین وب دیزاین، آقای میثم همتی است.

کسب درآمد از آموزش آنلاین

بسیاری از افراد با روش های مختلف به شما آموزش می دهند و بعد از شما هزینه دریافت می کنند اما تمام ابزارهایی که در بالا برای آموزش آنلاین گفته شد می توانند رایگان هم باشند. تعجب نکنید افراد زیادی هم پیدا می شوند که آموزش های آنلاین را کاملا رایگان در اختیار شما قرار می دهند. دلایل این کار برای هر کس فرق می کند. عده ای به خاطر نوع دوستی این کار را انجام می دهند.

عده ای دیگر از بازدید شما پول در میاورند. مثلا در یوتیوب اکثر مواقع افراد به این طریق کسب درآمد می کنند. یعنی همانطور که شما به آموزش آن ها نیاز دارید، آن ها هم به دیدن ویدئو خود توسط شما نیازمند هستند تا درآمد داشته باشند. عده ای دیگر ابتدا آموزش های آنلاین خود را به صورت رایگان در اختیار افراد قرار می دهند و بعد از کسب مشتری و نشان دادن کیفیت کار خود به سایرین، برای خدمات و آموزش های خود، هزینه تعیین می کنند.

عده ای دیگر آموزش های آنلاین رایگان را انجام می دهند تا مخاطب جذب کنند و از قبل مخاطبان خود بتوانند تبلیغ بگیرند و درآمد داشته باشند. این شیوه در اینستاگرام خیلی راجع است. در هر حال آموزش آنلاین امروزه شیوه ای ست که نمی توان آن را نادیده گرفت و عده ی زیادی از آن استفاده می کنند. اگر بخواهیم صادق باشیم کفه ی ترازوی خوبی ها و مزیت های آموزش آنلاین نسبت به معایب آن سنگین تر است. به خصوص بعد از کرونا این شیوه نزد اکثر مردم جا افتاده است و مردم از استفاده کردن از آن راضی هستند.

بعید است که حتی بعد از تمام شدن دوره ی این ویروس منحوس، استقبال مردم از این شیوه کم شود.